[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dariusz GacekBeskid WyspowyPrzewodnik turystycznypolskie g�ryWydawnictwo PTTK �Kraj" Warszawa 2001Projekt ok�adki Andrzej WielochaFotografie na ok�adce:Andrzej WielochaI str. oktadki: Ostra znad WilczycIV stt. ok�adki: Kapliczka w Jurkowie Pietrzkachplany i mapki Agnieszka Wielocha� Copyright by Wydawnictwo PTTK �Kraj" Sp. z o.o.Warszawa 2001 � Copyright by Dariusz GacekWarszawa 2001ISBN 83-7005-445-5Wydawca: Wydawnictwo PTTK �Kraj" Sp. z o.o.00-075 Warszawa, ul. Senatorska 11, tel. (0-22) 826-16-91www.pttkkraj.plSk�ad: Jan Jacek Swianiewicz, 01-833 Warszawa ul. Dani�owskiego 1/20, tel. (0-22) 834-67-54OD AUTORAZapraszam w Beskid Wyspowy. Jest to pelna znakomitych walor�w turystycznych kraina g�rska, r�ni�ca si� znacznie od pozosta�ych cz�ci Beskid�w. W jej oryginalnym krajobrazie, na kt�ry skladaj� si� odizolowane �wyspy" g�rskie tkwi cala odr�bno�� i urok. Atrakcje tego regionu i jego specyficzny charakter docenili ju� dawno podr�nicy tej miary, co Jan Rostworowski, �egota Pau�i i Wincenty Poi.Dzisiaj Beskid Wyspowy le�y nieco na uboczu gl�wnych szlak�w wycieczkowych. Wi�kszo�� turyst�w wybiera nieco wy�sze Gorce czy Beskid S�decki, a jad�cy �ku Tatrom" niekiedy nawet nie zwracaj� uwagi na strome i zalesione kopy wyrastaj�ce nad dolin� Raby. Warto jednak zatrzyma� si� tu na dlu�ej l pozna� najbardziej urokliwe zak�tki. Ci, kt�rzy t�skni� za spokojem l odpoczynkiem znajd� go na pewno na rzadko ucz�szczanych szlakach czy w�r�d �yczliwych ludzi zamieszkuj�cych g�rskie przysi�ki. Rasowych turyst�w przyci�gn� strome podej�cia i wspania�e panoramy rozci�gaj�ce si� z podszczytowych polan. To w�a�nie tu mo�na zobaczy� jedne z najwi�kszych beskidzkich jaski�, skalne grzyby i ambony, tajemnicze jeziorka ukryte w�r�d las�w. To at�nie tu, u podn�a g�r rozsiad�y si� szlacheckie dworki, liczne drewniane ko�ci�ki i s�ynne opactwo cysters�w.O d�ugich i zawi�ych dziejach tej ziemi m�wi� prehistoryczne grodziska w dolinie Dunajca, ruiny �redniowiecznych forta�icji i zameczk�w. �wiadectwo najnowszej historii, niejednokrotnie krwawej i tragicznej daj� liczne cmentarze �o�nierskie z I wojny i partyzanckie mogi�y z tej ostatniej. Aby poczu� urok dawnych czas�w wystarczy rylko przejecha� kolej� na sympatycznej trasie z Mszany Dolnej do S�cza, gdzie stara ciuchcia ci�gnie sk�ady z szybko�ci� niewiele wi�ksz� ni� sto �at temu.Od AutoraNiniejszy przewodnik jest pr�b� wype�nienia dotkliwej !uki, jaka istnieje na rynku ksi�garskim. Przewodniki W�adys�awa Krygow-skiego czy Andrzeja Matuszczyka, wydane wiele lat temu, zeszly ju� z p�lek ksi�garskich i niestety, s� znacznie ju� zdezaktualizowane. W Beskidzie Wyspowym przyby�o nowych szlak�w, dr�g, obiekt�w noclegowych, zmienia si� uk�ad komunikacyjny, nie m�wi�c ju� o adresach i telefonach r�nych instytucji.Mojq intencj� by�o stworzenie przewodnika jak najbardziej aktualnego i rzetelnego, st�d wszystkie szlaki na opisywanym terenie prze-szedlem osobi�cie w sezonie 1999-2000, a telefony i adresy w zdecydowanej wi�kszo�ci zostafy dostarczone przez lokalne U rz�dy Gmin. Przewodnik jest przeznaczony g��wnie dla turyst�w pieszych i st�d wynika jego ukfad, typowy dla serii �Polskie G�ry". W cz�ci pierwszej zawarto podstawowe informacje o omawianej grupie g�rskiej (topografia, geologia, historia terenu, rys etnograficzny itd.). Dla wszystkich zainteresowanych g��biej histori� i ciekawostkami krajoznawczymi jest przeznaczona cz�� U �Ciekawostki Beskidu Wyspowego" zrealizowana w konwencji kr�tkich gaw�d i reporta�y. W cz�ci trzeciej znajduje si� opis tras pieszych (znakowanych i nieznakowanych). Opr�cz s�owniczka krajoznawczego (cz. IV), w kt�rym has�a u�o�one s� w porz�dku alfabetycznym zamieszczono jeszcze wyb�r literatury przedmiotu. Miejscowo�ci, przysi�ki, szczyty i inne obiekty krajoznawcze posiadaj�ce has�a w s�owniczku, w opisie szlak�w zostafy wyr�nione t�ustym drukiem i gwiazdk�. Przydatnym uzupe�nieniem przewodnika w trakcie g�rskich w�dr�wek b�dzie mapa turystyczna. Po latach posuchy na rynku kartograficznym pojawi�a si� mapa PPWK p.t. �Beskid Wyspowy" w skali l -.75 000. Pomijaj�c b��dy w przebiegu niekt�rych szlak�w jest ona wierna pod wzgl�dem terenowym, czytelna i w miar� trwa�a. Tre�� turystyczna na odwrocie, autorstwa Andrzeja Matuszczyka, r�wnie� nie budzi wi�kszych zastrze�e�.B�d�c �wiadomym tego, �e niniejsza publikacja nie jest wolna od niedoci�gni�� prosz� o wysyfanie wszelkich uwag i spostrze�e� na adres Wydawcy. Jeden z nestor�w polskiej turystyki stwierdzi�, �e wino polepsza si� w miar� up�ywu lat, a przewodnik turysiyczny w miar� kolejnych wyda�. Wszelkie zatem sugestie ze strony turyst�w zostan� uwzgl�dnione przy ewentualnym wznowieniu.Od AutoraWypada jeszcze podzi�kowa� kilku osobom, bez kt�rych niniejszy przewodnik bylby z pewno�ci� ubo�szy: Edkowi Wieczorkowi, kt�ry �u�yczyf" swego talentu plastycznego i dokonal wnikliwej korekty tekstu-, Zenkowi Duchnikowi za cenne uwagi merytoryczne, Edkowi Kudelskiemu, od kt�rego �wszystko si� zacz�to", a �onie mojej Ewie za wyrozumialo�� i cierpliwo��.Wszystkim, kt�rzy rusz� na szlaki Beskidu Wyspoiuego z nowym przewodnikiem w plecaku, �ycz� du�o slo�ca, wspanialych wra�e� i wiele satysfakcji ze zwiedzania tej malowniczej grupy g�rskiej.Piekary �l�skie � czerwiec 2000 r.CZʌ� OG�LNA Po�o�enie, granice, topografia i hydrografiaBeskid Wyspowy stanowi fragment fliszowych Karpat Zewn�trznych i w d�ugim luku karpackim jest jedn� z najbardziej na p�noc wysuni�tych grup g�rskich. Nazwa zosta�a wprowadzona do literatury turystycznej przez L. Sawickiego w 1910 r. i nawi�zuje do charakterystycznej, oryginalnej rze�by terenu. Tworzy j� szereg izolowanych wzniesie� o stromych stokach i sp�aszczonych wierzcho�kach. We wschodniej cz�ci wyspowy uk�ad wzniesie� zanika i przechodzi w d�ugie pasma schodz�ce ku dolinie Dunajca.Beskid Wyspowy s�siaduje od po�udnia z Gorcami i Beskidem S�deckim, od wschodu z Pog�rzem Ro�nowskim, od p�nocy z Pog�rzem Wi�nickim, kra�ce zachodnie si�gaj� Beskidu �redniego i �ywieckiego.Szczeg�owe granice (zw�aszcza p�nocna) s� dosy� trudne do ustalenia i opisania, jako �e w tej materii panuje do�� du�e zamieszanie i opinie czo�owych polskich geograf�w (Kondracki, Klima-szewski) nie zawsze pokrywaj� si� z og�lnie przyj�t� konwencj� podzia�u turystycznego polskich Karpat.Uwzgl�dniaj�c propozycje W. Krygowskiego i A. Matuszczyka ze swej strony zaproponowa�em nast�puj�cy przebieg granic Beskidu Wyspowego:Na po�udniu granica biegnie od Rabki wzd�u� Raby do Mszany Dolnej, st�d Mszank� na prze��cz Przysfop, dalej Kamienic� przez Szczaw� do Dunajca w Zabrze�y.Cz�� og�lnaGranica wschodnia biegnie wzd�u� Dunajca od Zabrze�y przez Nowy S�cz, Jezioro Ro�nowskie do miejscowo�ci Tropie i Wito-wice, czyli miejsca, gdzie do Dunajca wpada �ososina.Skomplikowana granica p�nocna biegnie kr�tko wzd�u� �oso-siny do jej po��czenia z potokiem Bia�ka, dalej w g�r� Bialki na zach�d, przez Wojakow� do Rajbrotu. W rejonie Rajbrotu granica p�nocna Beskidu Wyspowego biegnie kr�tko wzd�u� potoku Uszwica, a nast�pnie przez niewielki dzia� wodny ko�o Bytomska do doliny potoku Sanka, a potem wzd�u� Sanki i potoku Trzciana na zach�d, do �apanowa. Z �apanowa wzd�u� Stradomki, a� do Ra-ciechowic, tu osi�ga ona kolejny dzia� wodny (oddzielaj�cy zlewni� Stradomki i Krzyworzeki) i schodzi w stron� obni�enia Wi�niowej.Granica zachodnia biegnie pocz�tkowo dolin� Krzyworzeki, a nast�pnie wzd�u� potoku Kobielnik wspina si� na prze��cz Wierz-banowsk� (oddziela ona Beskid Wyspowy od �redniego). Dalej wzd�u� potoku W�gl�wka i Kasinka dochodzi do Raby, kt�r� kr�tko na p�noc do Lubnia, gdzie nast�puje po��czenie z potokiem Krze-czowskim. Tym potokiem i nast�pnie dzia�em wodnym mi�dzy dorzeczem Raby i Skawy, wzd�u� �zakopianki" z powrotem do Rabki.W odr�nieniu od wcze�niejszych propozycji, powy�szy przebieg granic Beskidu Wyspowego opiera si� o naturalne cieki i dzia�y wodne, prze��cze i obni�enia terenowe. Zaproponowana granica p�nocna oddziela typowo �pog�rza�skie" pasma �pil�wki (517 m) i Mahulca (483 m), od wzniesie�, kt�rych wysoko�� si�ga powy�ej 600 m, a wi�c Koby�y (609 m), �opusza (661 m) i Kamionnej (802 m).Na marginesie rozwa�a� o granicach i zasi�gu omawianej grupy g�rskiej warto nadmieni�, �e spore zamieszanie w kwestii podzia�u turystycznego polskich Karpat panowa�o r�wnie� przed wojn�. Wiosn� 1936 r. zebra� si� w Krynicy Zjazd Karpacki. Zgodnie z jego ustaleniami dokonano podzia�u polskich Beskid�w. Beskid Wyspowy s�siadowa� wg tego podzia�u z Gorcami, Beskidem S�deckim, Pog�rzem Ro�nowskim na po�udniu i wschodzie oraz Pog�rzem Lanckoro�skim na zachodzie (dzi� tereny Beskidu �redniego). W sk�ad Beskidu Wyspowego wchodzi�o pasmo Lubomira i �ysiny, natomiast od Gorc�w oddziela�a go linia Mszana G�rna - Wilczyce - Chysz�wki - S�opnice - Zalesi� - Kamienica, przezPolo�enie, granice, topografia i hydrografiaco np. Mogielica i Jasie� �znalaz�y si�" w Gorcach. Podzia� ten zaproponowali prof. S. Leszczycki i prof. W. Goetel, a zaaprobowali znawcy tej miary co J. Smole�ski, A. Zierhoffer, K. Sosnowski, Z. Klemensiewicz, H. G�siorowski i M. Or�owicz. Po 1945 r. w �wiadomo�ci turystycznej utrwali�y si� nowe, nieco zmodyfikowane koncepcje podzia�u Beskid�w lansowane przez prof. Kondrackiego oraz wybitnego autora przewodnik�w W�adys�awa Krygowskiego i s�, niezale�nie od ci�gle dyskutowanych kwestii zasi�gu np. Beskidu �redniego, aktualne po dzie� dzisiejszy.Jak ju� wspomniano, charakterystyczn� rze�b� Beskidu Wyspowego tworz� odosobnione szczyty o p�askich wierzcho�kach i stromych stokach, zw�aszcza p�nocnych i po�udniowych. S� one oddzielone g��bokimi dolinami rzek o przebiegu zasadniczo po�udnikowym w cz�ci centralnej i r�wnole�nikowym w cz�ci wschodniej. Klasycznymi �wyspowymi kopicami" s� Cwilin i �nie�nica. S� one pozbawione wi�kszych, bocznych grzbiet�w, a widziane z lotu ptaka maj� charakterystyczny, �eliptyczny" rzut. �Wyspowa" rze�ba zanika w cz�ci wscho... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki

Search